Καταρχήν το αντιπροσωπευτικό σύστημα εμφανίζεται στην Αγγλία με δύο βουλές. Οι ευγενείς και οι αρχιερείς ενώνονται και σχηματίζουν τη βουλή των λόρδων και οι αντιπρόσωποι των κομητειών και των πόλεων ενώνονται και σχηματίζουν τη βουλή των κοινοτήτων.
Πρόκειται για χωριστή αντιπροσώπευση κοινωνικών τάξεων. Η μία βουλή αντιπροσωπεύει την αριστοκρατία και η άλλη τους πολίτες με δικαίωμα ψήφου εξού και οι ονομασίες άνω βουλή και κάτω βουλή.
Η κάτω βουλή ανέκαθεν υπερέχει διότι αντιπροσωπεύει όσους πληρώνουν φόρους δηλ κυρίως τους αστούς και αποκτά ολοένα και περισσότερες αρμοδιότητες, καθώς με την επέκταση του δικαιώματος ψήφου, αντιπροσωπεύει ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του λαού.
Το σύστημα των δύο βουλών το υιοθετούν και άλλα κράτη, εξάλλου η δεύτερη βουλή είναι απαραίτητη κυρίως στα ομοσπονδιακά κράτη.
Όμως αφού το πολίτευμα γίνει πλήρως δημοκρατικό και το κράτος είναι ενιαίο πως δικαιολογείται το σύστημα των δύο βουλών; Όντως τα περισσότερα δημοκρατικά κράτη έχουν δύο βουλές αλλά είναι προφανές ότι η δεύτερη βουλή, τα μέλη της οποίας δεν αναδεικνύνοται με τους ίδιους κανόνες της πρώτης βουλής, στρεβλώνει την κυριαρχία του λαού. Πρέπει λοιπόν και τις δύο βουλές να τις αναδεικνύει ο λαός αλλιώς νοθεύεται το αντιπροσωπευτικό σύστημα.
Η άνω βουλή αν δεν είναι αριστοκρατική πρέπει να αντιπροσωπεύει μια διαφορετική πολιτική πραγματικότητα αλλιώς το κράτος θα έχει δύο όμοιες βουλές. Η δεύτερη βουλή δεν πρέπει να είναι δεδομένη υπέρ ενός από τα κόμματα που εναλλάσσονται στην εξουσία, αλλά να αντιπροσωπεύονται και τάσεις του λαού κομματικά ανέντακτες. Τα νομικά μέσα για τη διαφοροποίηση της δεύτερης βουλής είναι συνήθως η έμμεση εκλογή των μελών της ή μεγαλύτερη ηλικία εκλογιμότητας (γέροντες) ή μακρότερη θητεία ή η τμηματική ανανέωση (που αποκλείει τη διάλυση) ή ένα άλλο εκλογικό σύστημα ή συνδυασμός τέτοιων στοιχείων που εξασφαλίζουν ανεξαρτησία των μελών της άνω βουλής απέναντι στην κάτω.
Η εκπροσώπηση των συμφερόντων (επαγγελματικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών κ.λπ.) για τη δεύτερη βουλή δεν είναι δημοκρατική, διότι απουσιάζει το λαϊκό χρίσμα. Την εκπροσώπηση των συμφερόντων χρησιμοποιούν φασιστικά καθεστώτα, αλλά τούτο δεν σημαίνει ότι αυτή δεν μπορεί να είναι χρήσιμη και στη δημοκρατία.
Η δεύτερη βουλή δικαιολογείται ως άλλη μια μορφή κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ οργάνων του κράτους, ως χωρισμός των εξουσιών μέσα στη νομοθετική εξουσία. Η πραγματική εξουσία της δεύτερης βουλής αποτρέπει την πρώτη από το να καταπιέζει την εκάστοτε μειοψηφία και τις ελευθερίες της. Η δεύτερη βουλή εκφράζει μακροπρόθεσμα συμφέροντα του κράτους, τα οποία η πλειοψηφία της κάτω βουλής ενίοτε παραβλέπει. Η δεύτερη βουλή βελτιώνει ριζικά την ποιότητα των νόμων επειδή δεν έχει αποτελεσματική πολιτική δύναμη και μόνο η σοβαρότητα των επιχειρημάτων της είναι τελικά το όπλο της. Ο ρόλος της δεν είναι να παρακωλύει αλλά να μετριάζει τις πρωτοβουλίες της πρώτης βουλής και να εξασφαλίζει ωριμότερη σκέψη.
Όταν η δεύτερη βουλή δεν υπόκειται σε διάλυση, εκφράζει τη διάρκεια του κοινοβουλίου έναντι της εκτελεστικής εξουσίας. Τέλος, η δεύτερη βουλή συμβάλλει στην ευρυθμότερη λειτουργία ορισμένων συνταγματικών θεσμών.
Η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των δύο βουλών:
Εδώ ελοχεύει ο κίνδυνος εμπλοκής του συστήματος ο οποίος όμως αποτρέπεται όταν νομικά μέσα εξασφαλίζουν την υπεροχή της κάτω βουλής. Και η άνω βουλή ως αντιπροσωπευτικό σώμα δεν μπορεί να έχει μόνο γνωμοδοτικές αρμοδιότητες.
Και οι δύο βουλές ελέγχουν με τα γνωστά μέσα την εκτελεστική εξουσία, όταν όμως το πολίτευμα είναι κοινοβουλευτικό και όχι προεδρικό, τότε η υπεροχή της κάτω βουλής επιτυγχάνεται εφόσον η κυβέρνηση υποχρεούται να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη μόνο της κάτω βουλής.
Τη σύμπραξη των δύο βουλών για την κατάρτιση των νόμων άλλοτε διέπει καθεστώς ισοδυναμίας τους και άλλοτε υπεροχής της κάτω βουλής. Η ισοδυναμία επιτυγχάνεται όταν κάθε νομοσχέδιο πρέπει να εγκριθεί με όμοιο κείμενο από τις δύο βουλές για να γίνει νόμος. Αν αυτό δεν συμβεί, το νομοσχέδιο απορρίπτεται είτε παραπέμπεται από τη μία βουλή στην άλλη, εις το διηνεκές μέχρι να συμπεσουν πλήρως τα κείμενα που ψηφίζει η μία και η άλλη. Όταν όμως η κάτω βουλή υπερέχει προβλέπεται διαδικασία ώστε το νομοσχέδιο να γίνεται νόμος με την τελική ψήφισή του μόνο από την κάτω βουλή (=συνηθέστερο σύστημα).
Παραδείγματα: Στην Αγγλία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και στην Ελλάδα του 1927 η κυβέρνηση πρέπει να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της κάτω βουλής. Στην Ιταλία χρειάζεται η εμπιστοσύνη και των δύο βουλών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου