Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 2015

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ (ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ 1986) ΣΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ



Το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας συναντάται για πρώτη φορά ως θεσμός στο σώμα του Συντάγματος του 1924.  Ωστόσο με το Σύνταγμα του 1927 καθιερώθηκε εκ νέου ο ρόλος του, ο οποίος όμως περιοριζόταν στην άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας. Ο θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας καταργήθηκε το 1935 εξαιτίας της πολιτειακής μεταβολής (δικτατορία της 4ης Αυγούστου) και επανήλθε επί δικτατορίας των Συνταγματαρχών με το Σύνταγμα του 1968. Με το δεύτερο Σύνταγμα της Χούντας του 1973 δόθηκαν υπερεξουσίες στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο οποίος στο πρόσωπό του συγκέντρωνε πια όλη την δύναμη, καθιερώνοντας παράλληλα και θέση Αντιπροέδρου. Με το Σύνταγμα του 1975 ρυθμίστηκε εκ νέου  ο ακριβής ρόλος του ΠτΔ και με την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1986 οι αρμοδιότητές του περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό. 

Η αναθεώρηση του Συντάγματος του 1986 αποτελεί σταθμό στην ιστορία του θεσμού του Προέδρου της Δημοκρατίας καθώς περιόρισε σε μεγάλο βαθμό τις αρμοδιότητες του. Οι σημαντικότερες από τις διατάξεις που τροποποιήθηκαν ήταν αυτές που αφορούσαν:
  • Στη δυνατότητα που διέθετε  ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να διαλύσει τη βουλή σε περίπτωση που η σύνθεσή της εμφάνιζε δυσαρμονία προς το λαϊκό αίσθημα (προεδρική διάλυση).
  • Στην τυποποίηση των χειρισμών του Προέδρου της Δημοκρατίας κατά το στάδιο της παύσης και της ανάδειξης της νέας κυβέρνησης ώστε να μην έχει πλέον καμία διακριτική ευχέρεια.
  • Στην καθιέρωση του κανόνα της προσυπογραφής στο σύνολο σχεδόν των πράξεων του Προέδρου της Δημοκρατίας.
  • Στην επίσημη επικοινωνία του με το λαό που πήρε την μορφή διαγγελμάτων η οποία υπόκειται σε προηγούμενη έγκριση του πρωθυπουργού.

Σήμερα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: (α) είναι αιρετό μονοπρόσωπο όργανο (β) είναι τυπικός αρχηγός του κράτους (γ) είναι διεθνής παραστάτης (δ) είναι υπερκομματικός (ε) υπερπολιτικός και πολιτικά ανεύθυνος.
Οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας κατηγοριοποιούνται σε ρυθμιστικές, νομοθετικές και διοικητικές,  διέπονται δε από τη ρήτρα περιορισμού του άρθρου 50 σύμφωνα με τον οποία, «ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει άλλες αρμοδιότητες παρά μόνο όσες του απονέμουν ρητά το Σύνταγμα και οι νόμοι που είναι σύμφωνοι μ’ αυτό» και από τη ρήτρα του άρθρου 35 παρ. 1 σύμφωνα με την οποία «καμία πράξη του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν ισχύει ούτε εκτελείται χωρίς την προσυπογραφή του αρμοδίου Υπουργού» εκτός από τις εξαιρέσεις που αναφέρονται περιοριστικά στην παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου και οι οποίες είναι:
  • Ο διορισμός πρωθυπουργού.
  • Η ανάθεση διερευνητικής εντολής για σχηματισμό κυβέρνησης.
  • Η διάλυση της βουλής αν δεν την προσυπογράψει όπως προβλέπεται ο πρωθυπουργός ή το υπουργικό συμβούλιο.
  • Η αναπομπή ψηφισμένου νομοσχεδίου ή πρότασης νόμου.
  • Ο διορισμός του προσωπικού των υπηρεσιών της Προεδρίας της Δημοκρατίας.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ως ρυθμιστής του πολιτεύματος (άρθρο 30) ασκεί ένα ευρύτερο ρυθμιστικό ρόλο που αποσκοπεί στην ομαλή συνεργασία της κυβέρνησης με τη βουλή αλλά και των κομμάτων μεταξύ τους προς αποφυγή πολιτικών κρίσεων. Ως αποτέλεσμα του ευρύτερου ρυθμιστικού ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι η διαμόρφωση των ακόλουθων πρακτικών συνθηκών του πολιτεύματος εφόσον βέβαια δεν συνιστούν επέμβαση στην ενεργό πολιτική της χώρας. Συγκεκριμένα:
  • Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διατηρεί τακτική επαφή με τους αρχηγούς των κομμάτων και τους αποδέχεται πάντοτε στις αιτήσεις τους για ακρόαση.
  • Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προεδρεύει της σύσκεψης των αρχηγών πολιτικών κομμάτων μετά από πρόταση του πρωθυπουργού υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας.
  • Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πέρα από το διάγγελμα, απευθύνει μηνύματα προς τον ελληνικό λαό σε επετειακές περιστάσεις μέσω των οποίων συνήθως απευθύνει εκκλήσεις για εθνική ενότητα και σεβασμό των συνταγματικών μας θεσμών.
Οι ρυθμιστικές αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας σύμφωνα με το ισχύον Σύνταγμα είναι:
  • (άρθρο 37) Διορίζει τον πρωθυπουργό και, με πρότασή του, διορίζει και παύει τα λοιπά μέλη κυβέρνησης και υφυπουργούς.
  • (άρθρο 37) Αναθέτει διερευνητική εντολή προκειμένου να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της βουλής.
  • (άρθρο 38) Απαλλάσσει τη κυβέρνηση από τα καθήκοντά της αν αυτή παραιτηθεί ή απολέσει την εμπιστοσύνη της βουλής.
  • (άρθρο 40) Συγκαλεί τη βουλή σε τακτική σύνοδο μία φορά το χρόνο και έκτακτα όταν αυτός το κρίνει εύλογο.
  • (άρθρο 40) Αναστέλλει τις εργασίες της βουλευτικής συνόδου μόνο μία φορά κατά την ίδια βουλευτική περίοδο.
  • (άρθρο 41) Διαλύει τη βουλή και προκηρύσσει εκλογές όταν έχουν καταψηφιστεί από αυτή δύο κυβερνήσεις και η σύνθεση της δεν εξασφαλίζει κυβερνητική σταθερότητα, για ανανέωση λαϊκής εντολής και προκειμένου να αντιμετωπιστεί κρίσιμο εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας μετά από πρόταση της κυβέρνησης που απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της βουλής.

Οι νομοθετικές αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας με την αναθεώρηση του 1986 έχουν υποστεί συρρίκνωση και απαριθμούνται ως εξής:
  •  (άρθρο 43) Αναπέμπει ψηφισμένο νόμο στη βουλή εντός μηνός από τη ψήφισή του το οποίο πρέπει να συνοδεύεται και από έκθεση των λόγων της διαφωνίας του Προέδρου της Δημοκρατίας με το νομοσχέδιο.
  • (άρθρο 43) Εκδίδει εκτελεστικά και κανονιστικά διατάγματα που όμως ανήκουν στον χώρο των διοικητικών πράξεων και προσβάλλονται ευθέως με αίτηση ακυρώσεως από  το ΣτΕ.
  • (άρθρο 44, 48) Εκδίδει πράξεις νομοθετικού περιεχομένου σε έκτακτες περιπτώσεις επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης και σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης εξαιτίας εξωτερικών κινδύνων ή άμεσης απειλής της εξωτερικής ασφάλειας για να αντιμετωπιστούν επείγουσες ανάγκες και να αποκατασταθεί ταχύτερα η λειτουργία των συνταγματικών θεσμών.
  • (άρθρο 44) Προκηρύσσει δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα μετά από πρόταση του υπουργικού συμβουλίου και απόφαση της βουλής που λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών.
  • (άρθρο 44) Προκηρύσσει δημοψήφισμα για ψηφισμένο νομοσχέδιο που αφορά σε σοβαρό κοινωνικό θέμα με διάταγμα που προσυπογράφεται από τον Πρόεδρο της Βουλής, εφόσον έχει προταθεί από τα 2/5 των βουλευτών και έχει ψηφισθεί από τα 3/5  των βουλευτών.
  • (άρθρο 44) Απευθύνει διαγγέλματα  προς το λαό σε εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις μετά από σύμφωνη γνώμη του πρωθυπουργού.

Ως διοικητικές αρμοδιότητες καλούνται εκείνες που ασκεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ως όργανο της εκτελεστικής εξουσίας:
  • (άρθρο 35) Διορίζει το προσωπικό της προεδρίας της Δημοκρατίας.
  • (άρθρο 42) Εκδίδει και δημοσιεύει τους νόμους που ψηφίζει η βουλή μέσα σε ένα μήνα από τη ψήφισή τους. Με την έκδοση του ψηφισμένου από τη βουλή νόμου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πιστοποιεί τόσο τη γνησιότητα του νόμου όσο και τη τήρηση της συνταγματικά προβλεπόμενης διαδικασίας.  Η έκδοση συνιστά απλώς διαδικαστική πράξη του Προέδρου, που λειτουργεί ως όργανο της εκτελεστικής εξουσίας. Δημοσίευση είναι η πράξη του Προέδρου, με την οποία εντέλλεται την καταχώρηση του νόμου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
  •  (άρθρο 46) Διορίζει και παύει τους δημοσίους υπαλλήλους εκτός από τις εξαιρέσεις που ορίζει ο νόμος.
  • (άρθρο 46) Απονέμει τα προβλεπόμενα παράσημα σε ημεδαπούς και αλλοδαπούς.

Τέλος, το Σύνταγμα αναθέτει στον Πρόεδρο και αρμοδιότητες που προσμοιάζουν με δικαστικές όπως είναι:
·         (άρθρο 37) Μπορεί να χαρίζει, να μετατρέπει ή να μετριάζει τις ποινές που επιβάλλονται από τα δικαστήρια και να αίρει τις κάθε είδους έννομες συνέπειες των ποινών και να απονέμει χάρη σε Υπουργό που καταδικάστηκε κατά το άρθρο 86 του Συντάγματος.
·         (άρθρο 47) Η έκδοση εκτελεστικών διαταγμάτων  για την υλοποίηση του νόμου για παροχή αμνηστίας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου